Hamilelikte Beslenme ve Vitamin Kullanm | gebelik dogum hamilelik yumurtlama gunu
Fetus anneden alacag besinlerle gelistigi icin fetusun ve annenin saglg, annenin beslenmesine bagldr. Gebelik srasnda protein, vitamin ve minareller anne kan dolasmndan fetusa gider. Besinlerde yetersizlik olursa fetus gereksinimini annenin depolarndan karslar. Bu nedenle anneye ve fetusa gerekli besinler gebelikte ek olarak verilmelidir. Hamileligin 1.trimesterinde besin gereksinimi hamilelik oncesi ile ayndr. Hamileligin 2. Ve 3. trimesterinde ise % 10 luk arts vardr. Ama asl onemli olan besin kalitesidir. HAMILELIKTE KILO ALIMI
Gebelikte ideal kilo alm; anne ve fetus acsndan iyi gebelik sonuclaryla uyumlu kilo almlardr. Gebelik oncesi normal Vucut Kitle Indeksi (VKI) olan bayanlar icin ortalama 14,5 (12-17) kg arts normaldir. VKI dusuk olanlarda birkac kilo fazla, yuksek olanlarda birkac kilo dusuk kilo almlar onerilir. Anne dogumdan hemen sonra ortalama 5,5 kg kaybeder. HAMILELIKTE PROTEIN
Gebenin temel ihtiyaclarn ilaveten fetusun buyume ve gelisimi, plasenta, uterus, meme ve maternal kan arts icin ilave protein gerekir. Gebeligin 2. yarsnda toplam 1000 gr protein depo edilmelidir. (gunde 5-6 gr) protein ihtiyac optimal kombinasyonlarda aminoasit icermelerinden dolay et, sut, yumurta, sut urunleri, kumes hayvanlar ve balk gibi hayvansal gdalardan alnmaldr. HAMILELIKTE MINERALLER VE VITAMINLER
Baz prenatal mineral ve vitamin (demir, cinko, selenyum, vitamin, A, B6, C, D desteginin onerilen dozun uzerinde alnmas (10 kat gibi) gebelik srasnda toksik etkileri yol acabilir. Bu nedenle onerilen dozun 2 katndan fazlasndan saknlmaldr. HAMILELIKTE GEREKLI MINERALLER
DEMIR
Gebeligin ilk 4 aynda demir ihtiyac hafiftir ve ek destege gerek yoktur. Daha sonra artan kan hacmi, fetal ve plasantal gereksinimler ve dogumda kan kaybna bagl olarak demir gereksinimi artmaktadr. Yaklask olarak 300 mg demir fetus ve plasentaya transfer edilir ve 500 mgda metarnal hemoglobin icin kullanlr. Bu donemde gerekli metarnal sekresyon 7 mgdr. Ozellikle gebelikte 2. Trimesterde olusan hemodilusyon hemoglobin konsantrasyonunu azaltr. Bu azalmay engel olmak icin demir almnn arttrlmas amacyla ile Institude of Medicine (IOM) gebe bayana 2. ve 3. Trimesterde gunde 27-30 mg elementer demir onermistir. Bu miktar laktasyonda da ihtiyac karslar. Ikiz gebeligi olanlara, gec ve duzensiz kullananlara veya hemoglobini biraz dusuk olanlara 60-100 mg onerilir. Oral demir tedavisinin basta kabzlk olmak uzere bulant, kusma, gaita da renk degisikligi gibi yan etkileri olabilir. Demirin barsaktan emilimi guctur bu nedenle C vit (portakal suyu) ile iki ogun arasnda bos mideyle alnmas onerilir. Ferroz Glukonat mideye en az yan etkisi olandr. HAMILELIKTE KALSIYUM
Gebelerde 30 gr kalsiyuma gereksinim vardr. Bunun cogu gec gebelikte fetusde depo edilir (Bunlarn da buyuk ksm fetal kemiktedir ce fetal gelisme icin mobilize olur). Gebe vucudu fetal iskelet ve gelisimi icin gunluk 50-330 mg kalsiyum saglyor. Gebeliklerinde ozellikle sut ve urunlerini yeterince (gunde 3-4 kere tuketenler) kullanan gebeler kalsiyum gereksinimlerini karslams olurlar. Gebelik esnasnda diyetle yeterince kalsiyum alanlara rutin kullanm onerilemez. D-A-CH organizasyon (german, Austrian and Swiss Nutrition Offices) ve Institute of Medicine 19 yas uzerindeki gebe ve emziren bayanlar icin gunluk 1000 mg kalsiyum tuketimi oneriyor. Bu nedenle gunde en az 1000 mg kalsiyumu saglayacak sekilde destek onerilmektedir. Gebelikte Hipertansif Hastalg icin yuksek riskli ya da yeterince kalsiyum alamayanlarda gunluk kalsiyum almnn arttrlmas ile PIH insidansnn azaldg bildirilmistir. Cochrane derlemesinde hipertansiyon icin yuksek riske sahip ve dusuk kalsiyum alm olan kadnlarda kalsiyum destegi, gestasyonel HT ve preeklampsi uzerine olumlu, tum kadnlarda ise arterial tansiyonu hafif dusurme etkisinin oldugubildirilmistir. HAMILELIKTE IYOT
Iyot eksikligi mental geriligin onlenebilir bir nedenidir. Eksikligi dusunulen bolgelerde prekonsepsiyonel donemden gebelik ortasna kadar destek verilmelidir. Iyot gdalarla, oral veya enjektabl verilebilir. Gunluk doz 220 mcg. HAMILELIKTE CINKO
Siddetli cinko istegi kotu istaha, suboptimal gelisime, yara iyilesmesine yol acar. Derin cinko eksikligi warfizm ve hipoganadizm sebep olabilir. Nadir olarak, kongenital cinko eksikligi olan acrodermatitis enteropathica isimli deri bozukluguna yol acabilir. Gunluk doz 12 mgdr. Bir cochrane derlemesinde cinko suplemantasyonunun, dusuk gelirli ailelerde preterm dogumda kucuk ama anlaml bir dusus yaptg belirtilmistir. Bu normal beslenen insanlarada cinko destegi yaplsn m sorusunu akla getrmektedr. FLOR
Yaplan randomize kontrollu bir calsmada prenatal flor takviyesinin 5 yasna kadar izlemde cocuklarda dis curuklerinin azalttg gosterilememistir. HAMILELIKTE MAGNEZYUM
Cochrane derlemesinde magnezyum suplemantasyonunu yararl oldugunu destekleyecek yuksek kalitede kant iceren calsma olmadgndan bahsedilmektedir. Dusuk kalitedeki baz calsmalarda ise 25. Gebelik haftasndan once oral magnezyum desteginin preterm dogum ve Dusuk Dogum Agrlg insidansn azalttg, ayrca magnezyum alan gebelerde hospitalizasyon ve antepartum hemoraji orannn daha dusuk oldugu yonunde bilgilere rastlanmaktadr. HAMILELIKTE VITAMINLER
Gebelik icin gerekli protein ve kalori iceren herhangi bir diyet gebelik boyunca artan vitamin ihtiyacn karslar. Ancak kusma, hemolitik anemi veya cogul gebelik durumlarnda folik asit destegi gerekmektedir. FOLIK ASIT
ABD ylda 4000 gebede Noral Tup Defekti saptanr. Bunlarn yarsndan fazlas prekonpsepsiyonal donem boyunca gunde 400 mcg Folik Asit alm ile onlenebilir; Folik asit konsepsiyondan en az bir ay once baslanmal ve konsepsiyondan sonra en az bir ay devam edilmelidir. Daha once gebeliginde Noral Tup Defekti ile komplike olmus bayan konsepsiyondan onceki ay ve birinci trimesterde 4 mg FolikAsit alrsa % 3 olan tekrarlama riski % 72 azalabilir. 400 mcg(mikrogram)/gun: Cocuk sahibi olmay dusunen tum kadnlar
1 mg/gun: gebe kadnlar
4mg/gun:noral tup oykusu olan kadnlar (konsepsiyondan onceki ay ve 1. Trimester boyunca) kullanmaldr. Prekonsepsiyonel folik asit noral tup defektini % 50-70 azaltmaktadr. Perikopsepsiyonel folik asit konjenital kalp hastalgn % 24 azaltmaktadr. Folik asitin orofasial Cleft riskini azalttg gosterilmistir. Son yllarda 41 calsma sonuclarnn degerlendirildigi bir metanalize gore, folik asit iceren perikonsepsiyonel multivitamin kullanm sadece noral tup defeklerine degil kardiyovaskuler defektleri,yark damak ve/veya yark dudak, izole yark damak uriner trakt anomalileri ve konjetinal hidrosefali gibi diger sistemlere ait konjenital anomali insidansn da anlaml oranda azalttg gosterilmistir. VIT-A
Gunluk gereksinim 4000-5000 IU (internasyonel unite)dir. Vitamin A gebeligin 7 haftasndan once > 10,000 IU / gun total doz kullanm abortuslar ve dogum defektleri ile birliktedir. Hem belirgin hemde subklinik vit A eksikligi maternal anemi ve spontan preterm dogumla birliktedir. VIT-B12
Vit B12 sadece hayvansal gdalarda bulunur bu sk vejeteryanlerin vit B12 depolar cok dusuk infant dogurmalarna yol acabilir. Gunluk doz 2.2 mcg. PRIDOKSIN
Gunluk doz 2.6mgdr. bir calsmada oral vit B6nn kardiyovaskuler malformasyonlar icin koruyucu oldugu ileri surulmustur. 2006 ylndaki Cochrane derlemesine gore vitamin B6 suplemantesyonunun klinik yarar ile ilgili yeterli kant yoktur. VITAMIN C
Gunluk doz 70 mgdr. C vitamini C suplemanteasyonu yaplan ve yaplmayanlar arasnda olu dogum, perinatal olum, dogum agrlg IUGR acsndan fark bulunamamstr Neonatal olum ve pre-eklempsi acsndan farkl sonuclar elde edilmistir. Vit C suplamantasyon yaplan grupta preterm dogum riski ise artms olarak bulunmustur. Preterm dogum vit C kullanm ile artabilir (Rumbold A, Crowther CA, 2005).
Fetus anneden alacag besinlerle gelistigi icin fetusun ve annenin saglg, annenin beslenmesine bagldr. Gebelik srasnda protein, vitamin ve minareller anne kan dolasmndan fetusa gider. Besinlerde yetersizlik olursa fetus gereksinimini annenin depolarndan karslar. Bu nedenle anneye ve fetusa gerekli besinler gebelikte ek olarak verilmelidir. Hamileligin 1.trimesterinde besin gereksinimi hamilelik oncesi ile ayndr. Hamileligin 2. Ve 3. trimesterinde ise % 10 luk arts vardr. Ama asl onemli olan besin kalitesidir. HAMILELIKTE KILO ALIMI
Gebelikte ideal kilo alm; anne ve fetus acsndan iyi gebelik sonuclaryla uyumlu kilo almlardr. Gebelik oncesi normal Vucut Kitle Indeksi (VKI) olan bayanlar icin ortalama 14,5 (12-17) kg arts normaldir. VKI dusuk olanlarda birkac kilo fazla, yuksek olanlarda birkac kilo dusuk kilo almlar onerilir. Anne dogumdan hemen sonra ortalama 5,5 kg kaybeder. HAMILELIKTE PROTEIN
Gebenin temel ihtiyaclarn ilaveten fetusun buyume ve gelisimi, plasenta, uterus, meme ve maternal kan arts icin ilave protein gerekir. Gebeligin 2. yarsnda toplam 1000 gr protein depo edilmelidir. (gunde 5-6 gr) protein ihtiyac optimal kombinasyonlarda aminoasit icermelerinden dolay et, sut, yumurta, sut urunleri, kumes hayvanlar ve balk gibi hayvansal gdalardan alnmaldr. HAMILELIKTE MINERALLER VE VITAMINLER
Baz prenatal mineral ve vitamin (demir, cinko, selenyum, vitamin, A, B6, C, D desteginin onerilen dozun uzerinde alnmas (10 kat gibi) gebelik srasnda toksik etkileri yol acabilir. Bu nedenle onerilen dozun 2 katndan fazlasndan saknlmaldr. HAMILELIKTE GEREKLI MINERALLER
DEMIR
Gebeligin ilk 4 aynda demir ihtiyac hafiftir ve ek destege gerek yoktur. Daha sonra artan kan hacmi, fetal ve plasantal gereksinimler ve dogumda kan kaybna bagl olarak demir gereksinimi artmaktadr. Yaklask olarak 300 mg demir fetus ve plasentaya transfer edilir ve 500 mgda metarnal hemoglobin icin kullanlr. Bu donemde gerekli metarnal sekresyon 7 mgdr. Ozellikle gebelikte 2. Trimesterde olusan hemodilusyon hemoglobin konsantrasyonunu azaltr. Bu azalmay engel olmak icin demir almnn arttrlmas amacyla ile Institude of Medicine (IOM) gebe bayana 2. ve 3. Trimesterde gunde 27-30 mg elementer demir onermistir. Bu miktar laktasyonda da ihtiyac karslar. Ikiz gebeligi olanlara, gec ve duzensiz kullananlara veya hemoglobini biraz dusuk olanlara 60-100 mg onerilir. Oral demir tedavisinin basta kabzlk olmak uzere bulant, kusma, gaita da renk degisikligi gibi yan etkileri olabilir. Demirin barsaktan emilimi guctur bu nedenle C vit (portakal suyu) ile iki ogun arasnda bos mideyle alnmas onerilir. Ferroz Glukonat mideye en az yan etkisi olandr. HAMILELIKTE KALSIYUM
Gebelerde 30 gr kalsiyuma gereksinim vardr. Bunun cogu gec gebelikte fetusde depo edilir (Bunlarn da buyuk ksm fetal kemiktedir ce fetal gelisme icin mobilize olur). Gebe vucudu fetal iskelet ve gelisimi icin gunluk 50-330 mg kalsiyum saglyor. Gebeliklerinde ozellikle sut ve urunlerini yeterince (gunde 3-4 kere tuketenler) kullanan gebeler kalsiyum gereksinimlerini karslams olurlar. Gebelik esnasnda diyetle yeterince kalsiyum alanlara rutin kullanm onerilemez. D-A-CH organizasyon (german, Austrian and Swiss Nutrition Offices) ve Institute of Medicine 19 yas uzerindeki gebe ve emziren bayanlar icin gunluk 1000 mg kalsiyum tuketimi oneriyor. Bu nedenle gunde en az 1000 mg kalsiyumu saglayacak sekilde destek onerilmektedir. Gebelikte Hipertansif Hastalg icin yuksek riskli ya da yeterince kalsiyum alamayanlarda gunluk kalsiyum almnn arttrlmas ile PIH insidansnn azaldg bildirilmistir. Cochrane derlemesinde hipertansiyon icin yuksek riske sahip ve dusuk kalsiyum alm olan kadnlarda kalsiyum destegi, gestasyonel HT ve preeklampsi uzerine olumlu, tum kadnlarda ise arterial tansiyonu hafif dusurme etkisinin oldugubildirilmistir. HAMILELIKTE IYOT
Iyot eksikligi mental geriligin onlenebilir bir nedenidir. Eksikligi dusunulen bolgelerde prekonsepsiyonel donemden gebelik ortasna kadar destek verilmelidir. Iyot gdalarla, oral veya enjektabl verilebilir. Gunluk doz 220 mcg. HAMILELIKTE CINKO
Siddetli cinko istegi kotu istaha, suboptimal gelisime, yara iyilesmesine yol acar. Derin cinko eksikligi warfizm ve hipoganadizm sebep olabilir. Nadir olarak, kongenital cinko eksikligi olan acrodermatitis enteropathica isimli deri bozukluguna yol acabilir. Gunluk doz 12 mgdr. Bir cochrane derlemesinde cinko suplemantasyonunun, dusuk gelirli ailelerde preterm dogumda kucuk ama anlaml bir dusus yaptg belirtilmistir. Bu normal beslenen insanlarada cinko destegi yaplsn m sorusunu akla getrmektedr. FLOR
Yaplan randomize kontrollu bir calsmada prenatal flor takviyesinin 5 yasna kadar izlemde cocuklarda dis curuklerinin azalttg gosterilememistir. HAMILELIKTE MAGNEZYUM
Cochrane derlemesinde magnezyum suplemantasyonunu yararl oldugunu destekleyecek yuksek kalitede kant iceren calsma olmadgndan bahsedilmektedir. Dusuk kalitedeki baz calsmalarda ise 25. Gebelik haftasndan once oral magnezyum desteginin preterm dogum ve Dusuk Dogum Agrlg insidansn azalttg, ayrca magnezyum alan gebelerde hospitalizasyon ve antepartum hemoraji orannn daha dusuk oldugu yonunde bilgilere rastlanmaktadr. HAMILELIKTE VITAMINLER
Gebelik icin gerekli protein ve kalori iceren herhangi bir diyet gebelik boyunca artan vitamin ihtiyacn karslar. Ancak kusma, hemolitik anemi veya cogul gebelik durumlarnda folik asit destegi gerekmektedir. FOLIK ASIT
ABD ylda 4000 gebede Noral Tup Defekti saptanr. Bunlarn yarsndan fazlas prekonpsepsiyonal donem boyunca gunde 400 mcg Folik Asit alm ile onlenebilir; Folik asit konsepsiyondan en az bir ay once baslanmal ve konsepsiyondan sonra en az bir ay devam edilmelidir. Daha once gebeliginde Noral Tup Defekti ile komplike olmus bayan konsepsiyondan onceki ay ve birinci trimesterde 4 mg FolikAsit alrsa % 3 olan tekrarlama riski % 72 azalabilir. 400 mcg(mikrogram)/gun: Cocuk sahibi olmay dusunen tum kadnlar
1 mg/gun: gebe kadnlar
4mg/gun:noral tup oykusu olan kadnlar (konsepsiyondan onceki ay ve 1. Trimester boyunca) kullanmaldr. Prekonsepsiyonel folik asit noral tup defektini % 50-70 azaltmaktadr. Perikopsepsiyonel folik asit konjenital kalp hastalgn % 24 azaltmaktadr. Folik asitin orofasial Cleft riskini azalttg gosterilmistir. Son yllarda 41 calsma sonuclarnn degerlendirildigi bir metanalize gore, folik asit iceren perikonsepsiyonel multivitamin kullanm sadece noral tup defeklerine degil kardiyovaskuler defektleri,yark damak ve/veya yark dudak, izole yark damak uriner trakt anomalileri ve konjetinal hidrosefali gibi diger sistemlere ait konjenital anomali insidansn da anlaml oranda azalttg gosterilmistir. VIT-A
Gunluk gereksinim 4000-5000 IU (internasyonel unite)dir. Vitamin A gebeligin 7 haftasndan once > 10,000 IU / gun total doz kullanm abortuslar ve dogum defektleri ile birliktedir. Hem belirgin hemde subklinik vit A eksikligi maternal anemi ve spontan preterm dogumla birliktedir. VIT-B12
Vit B12 sadece hayvansal gdalarda bulunur bu sk vejeteryanlerin vit B12 depolar cok dusuk infant dogurmalarna yol acabilir. Gunluk doz 2.2 mcg. PRIDOKSIN
Gunluk doz 2.6mgdr. bir calsmada oral vit B6nn kardiyovaskuler malformasyonlar icin koruyucu oldugu ileri surulmustur. 2006 ylndaki Cochrane derlemesine gore vitamin B6 suplemantesyonunun klinik yarar ile ilgili yeterli kant yoktur. VITAMIN C
Gunluk doz 70 mgdr. C vitamini C suplemanteasyonu yaplan ve yaplmayanlar arasnda olu dogum, perinatal olum, dogum agrlg IUGR acsndan fark bulunamamstr Neonatal olum ve pre-eklempsi acsndan farkl sonuclar elde edilmistir. Vit C suplamantasyon yaplan grupta preterm dogum riski ise artms olarak bulunmustur. Preterm dogum vit C kullanm ile artabilir (Rumbold A, Crowther CA, 2005).